تخفیف مجازات گاهی به صورت پایین آمدن از حداقل مجازات قانونی است و گاهی به صورت تبدیل مجازات، مثلاً قاضی می‌تواند با مشخص کردن شرایط تخفیف، مجازات حبس را تبدیل به جزای نقدی یا مجازات بازدارنده مناسب به حال متهم کند.

کوشش متهم برای کم کردن آثار جرم و جبران ضرر ناشی از آن، حکایت از پشیمانی او دارد و از طرفی آسیب‌‌های وارد شده به طرف مقابل را به حداقل می‌رساند و در تسکین دردهای او مؤثر است. به همین خاطر دادگاه می‌تواند برای چنین فردی تخفیف مجازات را در نظر بگیرد.

در صورتی که دادگاه بخواهد مجازات متهمی را تخفیف دهد، مکلف است دلایل تخفیف را صریحاً در حکم قید کند و در غیر این صورت حکم صادر بی‌اعتبار بوده و نقض می‌شود. همچنین این کار تخلف انتظامی محسوب و باعث محکومیت انتظامی قاضی صادر کننده حکم می‌شود.